Dokter Erika Vlieghe en econoom Geert Noels blikken vooruit op 2022: “We moeten het allemaal krijgen, waarom zeggen we dat niet?”

Is omikron de weg uit de crisis? Moeten we mikken op groepsimmuniteit? Zaaien de experten te veel angst? Kijken we straks naar het WK voetbal in bomvolle zalen? Dokter Erika Vlieghe en econoom Geert Noels blikken vooruit op het nieuwe jaar. Zij is het gezicht van de strijd tegen het virus, hij is pleitbezorger van een nieuwe strategie.

Het coronavirus zal ook 2022 domineren. Leren we leven met het virus of blijven we flipfloppen?

Vlieghe: “We moeten leren omgaan met het virus. Dat betekent: grote golven vermijden en tegelijk zoveel mogelijk terugkeren naar het normale leven. Hopelijk lukt dat beter dan de voorbije jaren.”

Noels: “Wat doen we vandaag? Vaccineren, boosteren, toch weer sluiten, weer boosteren. Je kan deze strategie niet volhouden. De prijs die vooral jongeren betalen, is te groot. Een volledige generatie wordt afgeremd in haar ontwikkeling. Je voelt ook dat de motivatie afneemt door het flipflopbeleid, zelfs voor vaccinatie. Je moet dus naar een nieuwe strategie: de kwetsbare mensen beschermen, zonder daarom de volledige bevolking te isoleren.”

Vlieghe: “We zetten al stappen vooruit, hè. In de vierde golf zijn de scholen opengebleven, net omdat het zó belangrijk is. Het probleem is dat die twee werelden niet hermetisch afgesloten zijn van elkaar. Je moet dus ook de viruscirculatie onder jongeren afremmen. Maar ik wil hoopvol zijn. De barometer kan een belangrijk instrument worden. Dat moet een mate van voorspelbaarheid brengen.”

Noels: “Er zijn toch zaken die te weinig aan bod komen, hoor. Het belang van gezond leven bijvoorbeeld. Van sporten. Wie benadrukt dat eigenlijk? Het verbieden van sporten is echt niet voor herhaling vatbaar. Kinderen die niet mogen sporten en vooral binnen zitten, zien hun immuniteit afbrokkelen.”

Vlieghe: “ I couldn’t agree more . Ik ben dokter, dus ik kén het belang van gezond leven. Natuurlijk moeten kinderen kunnen sporten. Het probleem is wat erbij komt kijken. De kantine bijvoorbeeld.”

Noels: “Ja, maar wat is de essentie: het sporten of de pint nadien? Het eerste mag ik toch hopen?”

Vlieghe: “Dat is het niet voor iedereen, hoor. Dat heb ik intussen wel geleerd.”

Noels: “Ik mis ook een gezond debat over groepsimmuniteit. Dat is toch het einddoel? We moeten finaal allemaal het virus krijgen. Waarom durven we dat niet zeggen? Wie daarvoor pleit, wordt zelfs antivaxer genoemd. (zucht) Mijn hoop is daarom gesteld op omikron. Die variant is niet zo ziekmakend. Als we die goed managen, kan die misschien voor groepsimmuniteit zorgen. Dat is toch de weg uit de crisis?”

Vlieghe: “De verspreiding gaat inderdaad razendsnel. Wellicht zullen we dus allemaal wel eens besmet geraken. De vraag is of dat wenselijk is op korte termijn. Ik vrees van niet. Er worden nog altijd veel mensen opgenomen, hoor. Het virus loslaten, zou onze zorg niet aankunnen. Het moet dus gefaseerd gebeuren.”

Noels: “Maar we moeten daar wel naar streven?”

Vlieghe: “Hoe meer immuniteit, hoe beter voor de kwetsbaren. Al blijft het een vraagteken of en hoe we groepsimmuniteit kunnen bereiken. We weten nog niet hoe duurzaam de immuniteit zal zijn die opgebouwd is door vaccinatie en infectie. Ik hoop dat corona op termijn iets wordt zoals de griep, waarvoor je alleen kwetsbaren moet vaccineren. Maar daar zijn we nog niet. We zijn nog niet voldoende beschermd. Bovendien is de kans groot dat er nog varianten opduiken. We moeten dus allemaal voorzichtig blijven.”

Noels: “Maar zo kan het toch geen jaren verder. De motivatie ebt weg, de mensen zijn ontgoocheld over de vaccins. De strategie moet veranderen.”

De economie houdt intussen wel redelijk stand. Wat zijn hier de verwachtingen voor 2022?

Noels: “Het is niet zo rooskleurig, hoor. De economie wordt stevig gevaccineerd door de overheid. Dat is al bijna vijftien jaar een realiteit in de westerse landen, zeg maar sinds de bankencrisis. Dat zal, vrees ik, tot excessen leiden. De erosie van het spaargeld is al een zichtbaar gevolg.”

Wat moet er gebeuren?

Noels: “De overheid moet sommige impulsen loslaten, zodat de economie op natuurlijke wijze kan herstellen. Vandaag zit de balans fout. Er is een inflatie van zes procent en een negatieve rente. Je hoeft geen econoom te zijn om te weten dat dat nefaste gevolgen heeft, ook op sociaal vlak. Dat jonge mensen geen huis meer kunnen kopen, is een groot probleem. Dat zorgt voor frustraties en die kunnen leiden tot populisme en extremisme.”

Vlieghe: “Dat baart me ook zorgen. Ik ben zelf moeder van twee. Dat huizen duurder worden, is niet nieuw, maar covid lijkt ook deze trend te versterken. Ik maak me grote zorgen over de langdurige impact van covid op onze samenleving. U noemt terecht het extremisme.”

Noels: “ (knikt) Weet u wat de paradox is van de economie? Hoe meer je iets wil stimuleren, hoe minder resultaat je zal boeken. Ik zie in deze crisis zoveel geld vloeien naar sectoren die het niet nodig hebben, dat het mij opstandig maakt.”

Wat is de grootste uitdaging voor de Belgische politiek?

Noels: “Er zijn er te veel om op te noemen. (lacht) Eraan beginnen, dát is de grootste uitdaging. De politiek lijdt aan manifest uitstelgedrag. De nachtelijke vergaderingen zijn daar de exponent van. De vergrijzing, het klimaat, de zorg, de begroting, de staatshervorming: begin eraan en doe het grondig.”

Vlieghe: “Die nachtelijke onderhandelingen zijn inderdaad een apart fenomeen. Dat is iets wat wetenschappers maar moeilijk kunnen begrijpen. Wij proberen adviezen grondig en rationeel voor te bereiden. Maar wat zien we dan daarmee gebeuren? Dat kan al eens frustreren. (lacht) Maar het is geen typisch Belgisch probleem, hoor. Ook buitenlandse collega’s worstelen met de complexe besluitvorming.”

Zou deze crisis het geloof in de wetenschap versterken of verzwakken?

Noels: “Het ene of het andere zeggen, zou een te zwaar statement zijn.”

Vlieghe: “Akkoord, het gaat op en neer, denk ik.”

Noels: “De experten mogen wel wat meer twijfel inbouwen in hun standpunten, vind ik. Soms wordt iets zó stellig geponeerd, maar blijkt het later fout te zijn. Dat doet de geloofwaardigheid geen goed. Ik heb liever twijfel dan foute stelligheid.”

Vlieghe: “Ik ook. Ik stoor me ook dikwijls aan zware uitspraken. Let wel: soms worden quotes uit hun context getrokken. Dat heb je niet in de hand. Ik heb het zelf meegemaakt. Euhm, denk ik dan, heb ik dat écht gezegd? Maar dat neemt niet weg dat wij proper moeten zijn op onszelf. Je moet soms standpunten bijstellen. Dat is voortschrijdend inzicht. Dat is geen schande.”

Noels: “Het is natuurlijk zo: hoe straffer je boodschap, hoe meer aandacht. Angst verkoopt en dat is niet nieuw. Er zijn echter experten die angst gebruiken als bondgenoot om maatregelen door te duwen. Dat is écht schadelijk voor een samenleving. Het is mijn wens voor 2022 dat deze angststrategie verdwijnt.”

Vlieghe: “Dat is een belangrijk punt. Laat me duidelijk zijn: ik heb nooit angst gebruikt om iets door te duwen.”

Noels: “Ik heb het niet over u, hoor. Ik kijk vooral naar sommige mannelijke collega’s. De manier waarop zij soms hun kaarten op tafel leggen, werkt zó indringend. Marc Van Ranst bijvoorbeeld gaf een volledige lezing over het belang van angst als tool . Dat wordt dan gretig gedeeld op sociale media.”

Vlieghe: “Ik weet het, maar je mag ons werk niet verengen tot enkele individuele aktes. Ik heb me voorgenomen om ook hoop te geven. Ik denk ook echt dat het stilaan beter zal worden. Schrijf dat maar op. Maar tegelijk moeten we wel eerlijk blijven over de risico’s, zonder daarom angst te zaaien.”

Een heikele vraag: is de expertengroep GEMS aan een andere samenstelling toe?

Noels: “Een zekere mate van rotatie zou gezond zijn. Dat geldt trouwens voor elk adviesorgaan. Volgens mij zit er te weinig diversiteit in de GEMS. Er zijn te weinig domeinen vertegenwoordigd. Uiteraard staat volksgezondheid voorop, maar de strijd tegen het virus is een multidisciplinaire opdracht. Experten uit andere domeinen zouden voor nieuwe inzichten zorgen.”

Vlieghe: “Elk domein daarin betrekken, zou onwerkbaar zijn. Er zouden te veel mensen aan tafel zitten. Wat we wel moeten doen, is andere experten aanspreken als er een specifiek thema op tafel ligt. Ik hoop eigenlijk vooral dat onze activiteiten binnenkort ingekapseld kunnen worden in de bestaande structuren. Wees maar zeker: de GEMS voorzitten, is niet mijn favoriete hobby, hoor. (lacht) ”

Is de klimaatverandering de tweede uitdaging voor 2022?

Vlieghe: “ (knikt) Dat houdt mij heel erg bezig. Corona is peanuts in vergelijking met het klimaat. Maar als je ziet hoe moeilijk het is om kordaat beleid te voeren in een pandemie, wat wordt dat dan voor het klimaat, denk ik soms.”

Noels: “Er zal inderdaad meer nodig zijn. Het klimaat is dé uitdaging voor de toekomst. Ik ben verbaasd dat het nu pas de aandacht krijgt die het verdient. Het was in 2008 al een hoofdstuk in mijn boek Econoshock . Het goede nieuws is dan weer dat élke oplossing de kwaliteit van het leven verbetert: minder lawaai, minder uitstoot, minder druk, proper water, gezonde voeding, enzovoort.”

U vergeet het prijskaartje.

Noels: “Dat is een pijnpunt. Je zal dit niet voor iedereen kunnen compenseren. Een globale koolstoftaks zou volgens mij een goed instrument zijn om gedrag te sturen. Dat is voor de enen een taks en voor de anderen een inkomst.”

Is het coronavirus een gevolg van de klimaatverandering?

Vlieghe: “Het is geen direct gevolg, maar het hangt wel samen. Er zijn meer en meer mensen op de aarde. De mens is echter een invasieve soort. Dat wil zeggen dat we binnendringen in de leefwereld van dieren. Er komen dus meer interacties tussen mensen en dieren, wat meer kansen biedt aan virussen om over te springen. De globalisering is een tweede aspect dat zowel de pandemie als de klimaatverandering versterkt. Het is door de globalisering dat corona een wereldwijde pandemie geworden is en het sars-virus in 2003 niet.”

Noels: “Ik had het niet beter kunnen uitdrukken. (glimlacht) We moeten zwaar inzetten op climate engineering . Dat zijn gerichte maatregelen om het klimaat te sturen. Het beste voorbeeld is herbebossing.”

Het grootste sportevent van het jaar is het WK voetbal in november in Qatar. Beleven we dat in bomvolle indoordorpen of thuis in onze bubbel?

Vlieghe: “Die vraag had ik niet verwacht. (lacht) Laat ons realistisch zijn: het virus zal volgende winter niet verdwenen zijn. Maar ik wil hoopvol zijn. Er is een tussenweg, toch? Een bomvolle zaal zal wellicht niet lukken, maar een goed geventileerde en halfvolle zaal kan toch ook een oplossing zijn?”

Noels: “Daar lig ik niet wakker van. Ik vind een leeg sportveld veel erger dan lege tribunes.”

Vlieghe: “Onze opdracht voor dit jaar is: meer dingen mogelijk maken op een veilige manier. Tomorrowland is ook een voorbeeld. Ik hou nu al mijn hart vast daarvoor, want een festival van die omvang is sowieso een risicovolle activiteit. Toch moeten we manieren zoeken om zoveel mogelijk zo veilig mogelijk te laten doorgaan.”

Noels: “Tomorrowland is buiten. Dat is minder risicovol dan binnen. De organisatie is ook wereldtop, ik bewonder echt hun management. Al is het mijn ding niet, moet ik zeggen. Ik ben er al enkele keren geweest. Wat ik daar gezien heb? (lacht) De decadentie, vooral bij de vip’s, is niet te schatten. Er zijn mensen die al om 14 uur ladderzat rondlopen. Als je dan geen alcohol drinkt zoals ik, valt dat nog meer op . (lacht) ”